Sjaj i bijeda tranzicije, objavljena u izdanju beogradske Fabrike knjiga, sedma je knjiga bosanskohercegovačkog autora Almira Alića, u kojoj je potvrdio svu raskoš književnog talenta demonstriranog unutar dvanaest kratkih priča. Alić je pisac perioda tranzicije s jasno prisutnim refleksijama ratnih dešavanja koja su obilježila sudbine tzv. običnih ljudi, zaboravljenih na marginama društvenih zajednica na prostoru bivše Jugoslavije. Naslov knjige, u kojem se autor poigrava s nazivom Balzakove sage o kurtizanama, nudi nam poveznicu između priča nejednake dužine i različitog vremenskog i prostornog identiteta. Magnetizam Alićevog rukopisa čitatelje naprosto uvlači unutar književne strukture u kojoj svako od nas može prepoznati i dio sopstvenog životnog iskustva. Upravo ovakva vrsta identifikacije ovu knjigu priča čini receptibilnom na prostoru cjelokupne regije, a univerzalnost poruke transcendira na globalnoj razini.

Sjaj i bijeda sugeriraju dvoličnost kurentnih društvenih odnosa, koju autor podvaljuje kao univerzalno prihvatljiv. Jednako kao što je pamet najbolje distribuirana stvar na ovom svijetu (jer svi misle kako je imaju dovojno), tako su sjaj i bijeda opšteprihvatljivi iz svih društvenih rakursa. Ako u materijalnom smislu vlastodršci i njihovi oligarsi predstavljaju sjaj tranzicije, tada je bijeda rezervisana za uništeni srednji sloj društva, penzionere, studente, domaćice ili demobilisane borce. S druge strane, u moralnom smislu pripadnici dva navedena društvena kontrapunkta mijenjaju uloge, pretvarajući obične ljude u blještavi dio poslijeratnog društva.

Zbirka započinje maestralnom pričom „Minimum zajedničkih interesa“, ispričanu iz vizure djevojčice bosanskih korijena u potrazi za izgubljenim identitetom, dok pokušava razriješiti nesporazume nastale na dijametralnom kulturnom backgroundu oca Bosanca i majke Slovenke. Upravo u ovoj priči Alić otkriva neiskorišteni potencijal duše, razotkrivajući genezu interkulturalnih nesporazuma koji prijete uništenju braka i „bezbrižnog djetinjstva“ glavne junakinje. Autor to čini ritmičnom smjenom duhovitih pasaža, koji omekšale emocije čitetelja lako dovedu u prostor suza.

Nakon toga nas priča „Ulaz u Exit“ teleportira desetak godina u budućnost, na Petrovaradinsku tvrđavu i famozni muzički festival na kojem dvije mlade Sarajke u potrazi za zabavom susreću ratne duhove na ulicama ušminkanog Novog Sada.

Slijedi priča „Raskršće“ koja u sebi sublimira svu nakaradnost društveno-političke zbilje današnje Srbije. Kroz iskaze date u policijskoj istrazi, vezane za incident prilikom protestnog okupljanja na šabačkom mostu, tri različita aktera demonstriraju potpunu šizofrenost srpskog društva u kojem je moguće biti na europskom putu, a istovremeno podržavati rusku agresiju na Ukrajinu ili pregovarati o statusu Kosova aktivno destabilizirajući prostor regije. Poseban senzibilitet Alić je pokazao za nezavidan položaj manjinskih etničkih (Romi) i seksualnih zajednica (homoseksualci), naglašen u snažnom kontrastu s navijačkom subkulturom.

„Buridanov magarac“ je storija o bosanskom čovjeku, uglavljenom kao adheziv između vlastite zemlje i rogobatnih struktura korumpirane međunarodne administracije. Priča je to o oprečnosti razuma i srca, uslovljenoj trijumfom materijalizma nad izgubljenom duhovnošću.

U nastavku čitanja slijedi istinska književna bravura demonstrirana u priči „Fenomenologija zvuka“. Način na koji je autor promijenio dominantnu društvenu percepciju i ustaljene narative vezane za genocid u Srebrenici vodi nas na potpuno novu iskustvenu razinu i čini razvidnim fenomen generacijskog transfera ratne traume.

Tu ću se zaustaviti sa analizom priča, ne želeći uskratiti budućim čitateljima i čitateljkama jedinstven doživljaj introspektivnog putovanja u kojem će temeljito testirati vlastite emocije.

Alić je autor jasne i nedvosmislene poruke. Duhovit, na intelektualnoj razini. Stilski originalan i jasno prepoznatljiv u masi ambicioznih skribomana koji samopromociju na društvenim mrežama podvaljuju kao književni talenat. Čitateljsku impresiju, koju sam osjećala u ranijim autorovim knjigama (posebice romanima „Proždiranje“ i „Boa u kokošinjcu“), ovaj put ne želim relativizirati uopštenim kritičkim opaskama i opštim mjestima vezanim za analizu književnog rukopisa. Alić spada u izuzetno talentiranu skupinu bosanskohercegovačkih autora srednje generacije, sposobnih ponuditi novi književni kvalitet nakon pomalo umirovljene bosanskohercegovačke književne dijaspore.

Knjiga priča Sjaj i bijeda tranzicije predstavlja vodič kroz aktualnu društveno-političku zbilju i duševni azilum u koji se možete zakloniti iza priča o drugim ljudima, iščitavajući u njima vlastita životna iskustva. Alićevo književno nepristajanje na vulgarni materijalizam rezultiralo je brilijantnim rukopisom koji nas vraća u zaboravljene rukavce duhovnosti.

Knjigu priča Sjaj i bijeda tranzicije toplo preporučam širokom čitateljskom auditoriju, uz optimističnu poruku: „Čitajte, jer nije sve izgubljeno!“

Dž. A., Prometej.ba